Το υποκείμενο

Τι μπορεί να βρούμε ως υποκείμενο

ουσιαστικό		Η Ναύπακτος θα γιορτάσει την 443η επέτειο της «ναυμαχίας του Λεπάντο» σε λίγες μέρες. Το κουδούνι χτυπάει από λεπτό σε λεπτό. Το περπάτημα κάνει καλό σε μικρούς και μεγάλους.
αντωνυμία		Πόσοι δήλωσαν παρόντες;  Εσύ φταις! Οι άλλοι έφυγαν αμέσως, όχι όμως και αυτός. Εκείνος,ο οποίος τηλεφώνησε, δεν ήρθε ακόμα. Το ομολόγησε ο ίδιος
άρθρο + επίθετο		Οι μικροί να σταθούν μπροστά, οι μεγάλοι πίσω. Ο πρώτος κερδίζει ένα λεύκωμα της πόλης. Οι σοφοί μιλούν απλά και καθαρά.
άρθρο + μετοχή		Οι εργαζόμενοι στο μετρό θα κατέβουν σε απεργία. Οι καθυστερημένοι δε θα μπαίνουν στην αίθουσα μετά την έναρξη της παράστασης. Οι έχοντες και κατέχοντες πρέπει να πληρώνουν μεγαλύτερους φόρους.
άρθρο + πρόταση		Το να φλυαρείς είναι ενοχλητικό. Το πόσο με βοήθησες δε λέγεται. Είναι φανερό το γιατί δεν ήρθε.
άρθρο + άλλο μέρος του λόγου		Το είναι κι όχι το φαίνεσθαι ή το έχειν φανερώνουν την προσωπικότητα των ανθρώπων. Το «από τη γη στη σελήνη» είναι μυθιστόρημα του  Βερν. Το Α και το Ω της επιτυχίας είναι η μέθοδική και συστηματική δουλειά.
πρόταση χωρίς άρθρο		Το ρήμα που έχει υποκείμενο πρόταση χωρίς άρθρο είναι είτε απρόσωπο (ή τριτοπρόσωπο) είτε απρόσωπη έκφραση. Αξίζει να επισκεφτεί κανείς τη Ναύπακτο. Πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις τις εργασίες σου. Από το πρωί διαδόθηκε πως λείπει η Αδαμοπούλου και θα έχουμε κενό. Είναι ευκαιρία να ταξιδέψω στο Παρίσι. Υπάρχει κίνδυνος να γίνει σεισμός. Δεν είναι ηθικό να λες ψέματα. Χρειάζεται να μελετάς περισσότερο.

Πώς εκφέρεται το υποκείμενο

Η εκφορά του υποκειμένου γίνεται σε:

πτώση ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ (ενικού ή πληθυντικού αριθμού)

•  ΕΞΑΙΡΕΣΗ: περί,  γύρω, σε, καμιά + αιτιατική - δηλώνεται ποσό κατά προσέγγιση.

π.χ. Για την κατάσβεση της πυρκαγιάς αξιοποιήθηκαν περί τους πενήντα δασοπυ­ροσβέστες.

Σηκώνονται γύρω στα δέκα χέρια σε κάθε ερώτηση

Ήρθαν καμιά τριακοσαριά στο γάμο

• Πάντως, ακόμα και σ' αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το σχήμα: περίπου, πάνω κάτω, σχεδόν + ονομαστική.

π.χ. Στο διαγωνισμό έλαβαν μέρος περίπου χίλιοι υποψήφιοι. (Στο διαγωνισμό έλαβαν μέρος περί τους χίλιους υποψήφιους.)
 

Παράλειψη του υποκειμένου

1) α΄ή β΄πρόσωπο (χωρίς έμφαση): 

   Βαριέμαι. Γιατί δε διαβάζετε; Αλλά: Εγώ δεν τρώω ό,τι να ‘ναι. Εσύ αποφασίζεις ή εμείς;

2) γ΄ πρόσωπο: 

• Πέρασε ο Γιάννης, αλλά έμεινε (ο Γιάννης) λίγο. (εννοείται από τα συμφραζόμενα)
• Μα είναι ολόιδιοι! Πώς τους ξεχωρίζουν (οι άνθρωποι); (γενική έννοια)
• Τώρα σημαίνει τον εσπερινό. (η καμπάνα) (ένα μόνο υποκείμενο εννοείται)
• Θα βρέξει. Βραδιάζει. Ξημερώνει. (φυσικό φαινόμενο, έναρξη χρονικής φάσης)  

ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ - ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ  

Oρισμένα ρήματα χρησιμοποιούνται στο τρίτο ενικό πρόσωπο και δεν έχουν υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα ή αντωνυμία που να υπάρχει ή να εννοείται.
Ως υποκείμενο παίρνουν μια πρόταση, που αρχίζει με τις λέξεις να (βουλητική πρόταση ), ότι, πως, που (ειδική πρόταση), μήπως (ενδοιαστική πρόταση), αν, πώς, γιατί (πλάγια ερωτηματική πρόταση)Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, δεν παίρνουν υποκείμενο. Τα ρήματα αυτά λέγονται απρόσωπα. 

• Κατεξοχήν απρόσωπα ρήματα είναι τα εξής ρήματα: απαγορεύεται, ανακοινώνεται, αποφασίζεται, διαδίδεται, φαίνεται, πρέπει, εννοείται, ψιθυρίζεται, συμφέρει, χρειάζεται, υποτίθεται, πρόκειται, συμβαίνει, επιτρέπεται, πιστεύεται, λέγεται, ακούγεται, κ.ά.

• Ρήματα που αναφέρονται σε φυσικά φαινόμενα ή στην έναρξη χρονικών διαστημάτων: αστράφτει, βραδιάζει, δροσίζει, καλοκαιριάζει, φέγγει, χιονίζει, ψιχαλίζει, φωτίζει, μπουμπουνίζει, ξημερώνει, φυσά κ.ά.

• Απρόσωπες εκφράσεις: καλό είναι, είναι δίκαιο, χρήσιμο είναι, είναι σωστό, είναι γεγονός, είναι ανάγκη/αναγκαίο, είναι φυσικό, είναι αναπόφευκτο, είναι ντροπή, είναι βέβαιο, είναι ψέμα κ.ά.

Προσοχη:  Ένα ρήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως προσωπικό και ως απρόσωπο. π.χ.

·         Απαγορεύεται το κάπνισμα. (προσωπικό) αλλά Απαγορεύεται να καπνίζετε. (απρόσωπο)

·         Ο ασθενής χρειάζεται φροντίδα (προσωπικό) αλλά Χρειάζεται να προσπαθήσεις περισσότερο (απρόσωπο)

·         Απαιτείται προσοχή (προσωπικό) αλλά Απαιτείται να προσέχετε περισσότερο(απρόσωπο)

ΑΣΚΗΣΗ

Στις προτάσεις που ακολουθούν να διακρίνετε τα ρήματα σε  απρόσωπα και προσωπικά και να βρείτε τα υποκείμενά τους.

1.       Απαγορεύεται η χρήση των κινητών τηλεφώνων εντός του σχολείου.

2.       Χρειάζεται να τακτοποιείς τα πράγματά σου για να τα βρίσκεις εύκολα.

3.       Είναι ευκαιρία να αγοράσουμε ρούχα σε χαμηλή τιμή.

4.       Φημολογείται ότι θα κάνουμε πεντάωρα από την άλλη εβδομάδα.

5.       Το φαγητό χρειάζεται λιγότερο αλάτι.

6.       Επιβάλλεται να τηρούνται οι  νόμοι από όλους τους πολίτες.

7.   Το γερό πρωινό επιβάλλεται σε μια ισορροποιημένη δίαιτα .

8.       Είναι χρήσιμο να περπατάς τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα.

9.      Φυσά δυνατά από το μεσημέρι.

10.   Υπάρχει φόβος μήπως δεν τα καταφέρω να έρθω έγκαιρα.

11. Ξημερώνει και βραδιάζει πάντα στον ίδιο το σκοπό.

12.   Δε μας συμφέρει η τιμή του μπουφάν. Συμφέρει να περιμένουμε τις εκπτώσεις για να το αγοράσουμε.

13.   Η  μητέρα μπορεί να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κατάσταση.

14.   Είναι αμφίβολο αν θα περάσεις την τάξη χωρίς συστηματικό διάβασμα.

15.   Μπορεί να κερδίσουμε εμείς στο διαγωνισμό.

16.   Ενδέχεται να περάσει από το σπίτι πριν τα ψώνια.

17.   Δεν υπάρχει λόγος να τσακώνεστε.

18.   Είναι γεγονός ότι πάντα μου μιλά ευγενικά.

19.   Αποδείχτηκε ότι άδικα κατηγορήθηκε.

20.   Δεν πρόκειται να καθυστερήσουμε πολύ.